17 Nét đặc trưng của kiến trúc nhà gỗ Nhật Bản( Phần 1 )
Nhật Bản không chỉ được biết đến là một trong số những quốc gia dẫn đầu về công nghệ mà còn có nền kiến trúc vô cùng độc đáo với nét đặc trưng rất riêng của kiến trúc nhà gỗ.
Gỗ là vật liệu được sử dụng chính trong hầu hết những ngôi nhà truyền thống Nhật, nó thể hiện nét đẹp văn hoá, lối sống cũng như cách thích nghi với môi trường tự nhiên khốc liệt của xứ sở hoa anh đào: bão lũ, thiên tai,... Nhà gỗ không chỉ bền, sang trọng mà còn thể hiện sự thân thiện với môi trường, yêu thiên nhiên của con người Nhật Bản. Mỗi ngôi nhà đều được xây lên bằng cả tâm huyết, niềm tự hào, nó chứa đựng phần “hồn” bền bỉ, kiên cường của con người và văn hoá Nhật.
Các yếu tố bên ngoài của nhà gỗ Nhật bản
Khác so với những kiến trúc nhà ở Nhật Bản hiện đại ngày nay do ảnh hưởng nhiều bởi Bắc Âu cùng tinh hoa của kiến trúc Đông Á, những ngôi nhà ở truyền thống của Nhật Bản chủ yếu được xây dựng bằng gỗ và các chất liệu tự nhiên như: giấy, rơm, đất sét,... Người Nhật xưa luôn ưa chuộng không gian yên tĩnh, sự hoài cổ. Cho đến thời hiện đại những công trình được xây dựng với đa dạng chất liệu hơn, có thể kể đến như: xi măng, gạch,... Tuy vậy, nhà ở Nhật Bản vẫn mang những nét đặc trưng thường thấy:
Ōmune
Ōmune trong kiến trúc nhà gỗ Nhật
Ōmune là phần cao nhất của ngôi nhà, hay còn được gọi là đỉnh chính của mái nhà, nó bao quanh munegi hoặc chùm sườn núi. Sau khi khung cột, dầm ngôi nhà được hoàn thành, dầm sườn và đỉnh chính được đặt cố định vào vị trí sẽ diễn ra một nghi lễ được gọi là jōtōshiki hoặc nâng xà đỡ được tổ chức để cầu phúc và cầu cho ngôi nhà được bình an, an toàn. Nghi lễ này còn được gọi là tuổi mune hoặc tatemae.
Hafu
Hafu trong kiến trúc nhà gỗ Nhật Bản
Hafu là các tấm hoặc phần cuối hình tam giác, bao gồm các tấm ván xà lan và tường đầu hồi, bao gồm cả những tấm trang trí trên bề mặt tường đầu hồi. Mỗi kiểu hafu sẽ mang một tên gọi riêng theo hình dạng, ví dụ các đầu hồi hình chuông, có mái che được gọi là kara-hafu (hiểu theo nghĩa đen là đầu hồi có hình chữ nhật), đầu hồi hình tam giác ở cuối mái dốc lõm được gọi là chidori-hafu vì có hình dạng giống với đôi cánh của loài chim chidori đang bay… đa số nhà gỗ Nhật đều có hafu, đây được coi là đặc trưng không thể thiếu của kiến trúc nhà gỗ Nhật Bản.
Kayabuki-yane
Nhà mái tranh Nhật Bản
Kaya là từ dùng để chỉ chung cho lau sậy và cỏ được sử dụng làm tấm lợp, người Nhật thường dùng những loại cây chịu nước cao như cỏ susuki, yoshi, hay cây lau,... để làm Kaya. Tuy nhiên về sau mái ngói được sử dụng phổ biến hơn ở những ngôi nhà truyền thống Nhật. Bên cạnh đó, các vật liệu lợp mái truyền thống khác bao gồm ván lợp bằng gỗ gọi là kokera-buki và hiwada-buki ván lợp làm từ vỏ cây bách cũng được ứng dụng nhiều trong kiến trúc nhà ở Nhật Bản.
Taruki
Nhà gỗ Nhật đa số đều có Taruki, Taruki là những vì kèo kéo dài từ dầm sườn xuống đến mái hiên của mái nhà. Shitaji là tên gọi để chỉ các loại gỗ làm khung mái như xà gồ hoặc thanh giằng cố định theo chiều ngang của xà nhà mà tấm ốp mái được gắn vào.
Hisashi
Hisashi để chỉ những mái hiên phụ nhô ra trên cửa sổ và lối ra vào, chúng được thiết kế đặt bên dưới mái chính để tạo bóng râm, tránh mưa hắt vào bên trong nhà. Hisashi được chia làm nhiều loại với nhiều công dụng và chức năng và đặc điểm khác nhau, có thể kể đến như Roku-hisashi, đây là một bộ mái hiên đơn giản được dựng thẳng ra khỏi tường, với mặt dưới phẳng và mặt trên hơi dốc; hay Hisashi udegi có phần mái dốc hơn được hỗ trợ bởi các thanh giằng chéo,..
Hisashi - Yếu tố đặc trưng riêng của kiến trúc Nhật
Kōshi Mado
Kōshi mado là tên gọi của những cửa sổ có mạng lưới làm từ những dải gỗ mỏng được sắp xếp bên trong khung gỗ. Cửa sổ lưới được chia ra làm nhiều loại, loại bao gồm những dải song song không có mảnh chéo được gọi là renji. Renji có chức năng bảo mật vô cùng hiệu quả nhưng không gây bí bách, ngược lại ánh sáng và không khí vẫn có thể xuyên qua. Đây cũng chính là loại cửa được ưa chuộng nhất ở trong nhà ở Nhật Bản bởi tính thẩm mỹ và ứng dụng cao. Một loại cửa khá phổ biến nữa là Mushiko-kabe, là loại cửa có dạng lưới nhìn thấy trong các bức tường tầng hai bằng thạch cao màu trắng của những ngôi nhà machiya truyền thống của Kyōto.
Cửa sổ lưới - Kōshi mado
Egawa
Engawa là thuật ngữ dùng để chỉ hành lang hay còn gọi là hiên mở, được xây dựng xung quanh rìa bên ngoài ngôi nhà. Đây là một điểm rất đặc biệt của các ngôi nhà truyền thống của Nhật Bản, engawa cung cấp lối đi giúp gia chủ có thể dễ dàng di chuyển tới các phòng dễ dàng mà không bị ảnh hưởng nhiều bởi thời tiết, bên cạnh đó đây cũng là nơi để cả gia đình có thể ngồi trò chuyện, tắm nắng, sinh hoạt…
Egawa trong kiến trúc Nhật
Enbashira
En-bashira hay còn gọi là engawa-bashira, là các trụ hoặc cột trụ ở rìa ngoài của hiên có tác dụng hỗ trợ, nâng đỡ xà gồ mái hiên. Dù không quá nổi bật nhưng Enbashira đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cấu trúc nhà Nhật Bản.
Kutsu-nugi Ishi
Hình ảnh Kutsu - nugi ishi đặt phía trước ngôi nhà Nhật
Kutsu - nugi ishi là một bậc thang, phiến đá được đặt ở phía trước của engawa hoặc bên trong lối vào chính của ngôi nhà. Đây là nơi để giày dép của gia chủ và khách. Trước khi vào nhà, người Nhật có thói quen dừng lại ở hiên nhà để cởi giày dép xếp gọn gàng lên Kutsu - nugi ishi rồi đi chân trần vào bên trong ngôi nhà. Đây cũng được coi là nét đẹp văn hoá vô cùng độc đáo của đất nước mặt trời mọc.
En-no-Shita
En-no-shita là không gian nằm dưới hiên hoặc sàn nhà, có chức năng thông gió, làm thoáng khí, giảm độ ẩm bên trong nhà. Một số được bao bọc hoàn toàn bằng ván chân tường để ngăn lá chết và mảnh vụn tích tụ dưới nhà, hoặc tạo khoảng trống giữa các tấm ván để cải thiện luồng không khí trong nhà.
Tobukuro
Tobukuro là một không gian trên cao, có chức năng lưu trữ đồ vật không dùng đến giống như một chiếc tủ, chúng thường được đặt ở gần lối vào của ngôi nhà, để lưu trữ cửa chớp và cửa trượt khi không sử dụng.
Dodai
Dodai là tên gọi của một hệ thống các dầm ngang tạo thành tấm chân đế ở chân một tòa nhà bằng gỗ của Nhật Bản. Chúng được đẽo từ các loại gỗ chống mối mọt và đặt trực tiếp trên các tảng đá móng, tạo nền móng cho cột trụ nhà. Tuy nhiên, nhiều trụ bên trong quan trọng của tòa nhà, chẳng hạn như daikoku-bashira (trụ chính) nằm trực tiếp trên đá nền chứ không đặt trên dodai.
(Nguồn: Akísa)
